Ông Putin đánh giá cao lời hứa Joe Biden

Tổng thống Nga cho rằng, việc đồng ý gia hạn Hiệp ước New START cho thấy ông Biden đã thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử.

Mỹ-Nga coi gia hạn New START là cần thiết nhưng không phải cho quan hệ song phương?

Trong một cuộc họp với các thành viên thường trực của Hội đồng An ninh Nga hôm 11/2, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã hoan nghênh quyết định của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden khi thực hiện việc gia hạn Hiệp ước về các biện pháp cắt giảm và hạn chế hơn nữa vũ khí tấn công chiến lược (START mới).

"Gần đây chúng tôi đã gia hạn Hiệp ước về các biện pháp cắt giảm và hạn chế hơn nữa vũ khí tấn công chiến lược, START mới, với các đối tác Mỹ. Chúng tôi đã đề xuất điều này từ lâu với các đối tác Mỹ. Chúng tôi vui mừng lưu ý rằng chính quyền mới đã tôn trọng những lời hứa trong chiến dịch tranh cử của họ về vấn đề này. Chúng tôi hoan nghênh vấn đề này" - ông Putin nói.

Tại cuộc họp, nhà lãnh đạo đề xuất "phát biểu về các bước khác nhằm ngăn chặn một cuộc chạy đua vũ trang và kiểm soát vũ khí nói chung."

Cùng ngày, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov cũng có phát biểu đánh giá cao nỗ lực của chính quyền ông Biden khi lập tức gia hạn New START vô điều kiện sau khi nắm quyền lãnh đạo đất nước.

"Cần nhấn mạnh rằng không có thắc mắc và không có bất kỳ sự nhượng bộ nào của bất kỳ bên nào. Chúng tôi chắc chắn rằng quyết định chung về việc gia hạn hiệp ước do các nước chúng ta đưa ra đều phù hợp với lợi ích quốc gia của họ", ông nói.

Theo Thứ trưởng Ryabkov, "mức độ cần thiết của khả năng dự đoán lẫn nhau và tính minh bạch trong lĩnh vực vũ khí tấn công chiến lược" sẽ được duy trì trong quan hệ giữa Nga và Mỹ trong tương lai gần nhờ bước đi đó.

Ông nhấn mạnh: “Bản thân điều này có tầm quan trọng hàng đầu đối với việc tăng cường an ninh quốc tế và ổn định chiến lược."

Theo tổ chức phi lợi nhuận Nuclear Threat Initiative (NTI) có trụ sở tại Washington, việc ông Biden mau chóng gia hạn New START báo hiệu chính quyền Mỹ chọn cách sẵn sàng giảm thiểu rủi ro hạt nhân.

"Bước đi quan trọng này gửi một tín hiệu không thể nhầm lẫn về cam kết của chính quyền Biden trong việc thực hiện các bước thiết thực để củng cố an ninh quốc gia của Mỹ và giảm thiểu rủi ro hạt nhân. Mở rộng New START cung cấp nền tảng quan trọng để xây dựng lại kiểm soát vũ khí toàn cầu kiến trúc nhằm tăng cường sự ổn định và giảm thiểu các mối đe dọa do vũ khí hạt nhân gây ra" - lãnh đạo của NTI đưa ra trong một tuyên bố.

Tuy nhiên, theo chuyên gia chuyên gia Ivan Timofeev, Giám đốc phụ trách dự án của Hội đồng Nga về các Vấn đề Quốc tế (RIAC), việc gia hạn New START có ý nghĩa rất quan trọng và là bước đi tích cực, song sẽ không tạo ra cuộc cách mạng trong quan hệ Nga-Mỹ, cũng như không giúp hai bên giải quyết các mâu thuẫn đang tồn tại trong nhiều lĩnh vực khác.

Tuy nhiên, việc New START được duy trì không giúp làm giảm nguy cơ chạy đua vũ trang hạt nhân vì hiệp ước này chỉ bao gồm một số phân khúc của vũ khí hạt nhân như vũ khí chiến lược, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, tên lửa phóng từ tàu ngầm, máy bay ném bom chiến lược. Hiệp ước không bao gồm các tên lửa tầm trung và tầm ngắn vốn cũng có thể mang đầu đạn hạt nhân. Mặc dù Liên Xô và Mỹ từng ký Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tâm trung (INF), song Mỹ đã rút khỏi hiệp ước này từ năm 2019.

Trên thực tế, một cuộc chạy đua vũ trang trong lĩnh vực phòng thủ tên lửa đã bắt đầu từ năm 2002, và đã gần 20 năm không có hiệp ước nào quy định về các hoạt động này. Bên cạnh đó, thế giới cũng đang chứng kiến một cuộc chạy đua vũ trang trong lĩnh vực vũ khí thông thường. Trước đây, châu Âu từng xây dựng một hiệp ước hạn chế vũ khí thông thường, với phạm vi là các loại xe tăng, xe thiết giáp, xe chiến đấu bộ binh, pháo binh... Tuy nhiên, hiệp ước này cũng đã hết hiệu lực.

Về việc triển khai New START trong thời gian tới, chuyên gia Ivan Timofeev tin tưởng hiệp ước sẽ tiếp tục được thực hiện một cách nghiêm túc, bởi Nga và Mỹ nói chung tuân thủ các nghĩa vụ của họ với một thái độ thận trọng.

Các nhân tố bên ngoài như chương trình hạt nhân của Iran hay vấn đề hạt nhân Triều Tiên có một bản chất hoàn toàn khác và nhìn chung không ảnh hưởng gì đến việc triển khai New START trong thời gian tới.

Theo ông, biến số có thể xuất hiện nếu Mỹ khăng khăng yêu cầu Trung Quốc phải tham gia quá trình soạn thảo thỏa thuận mới. Bắc Kinh nhiều lần nói rằng họ không quan tâm đến việc đàm phán về văn bản này. Trung Quốc muốn có vũ khí hạt nhân, nhưng sẽ không cho phép các thanh sát viên tiếp cận và kiểm tra ngành công nghiệp quốc phòng hoặc số lượng tên lửa mang đầu đạn,… trên lãnh thổ của họ. Trung Quốc cũng đã khẳng định lập trường không quan tâm đến bất kỳ thỏa thuận mang tính ràng buộc nào về giải trừ hạt nhân, kể cả vũ khí mang tính chiến lược hay vũ khí tầm trung và tầm ngắn.

Người Mỹ muốn Nga thuyết phục Trung Quốc tham gia New START, song Nga muốn Mỹ đàm phán trực tiếp với Trung Quốc. Thời gian 5 năm không phải là quá dài để đàm phán một hiệp ước mang tầm chiến lược như vậy. Trong khi đó, Mỹ vẫn sẽ nỗ lực để lôi kéo càng nhiều nước càng tốt, kể cả Ấn Độ, tham gia vào việc kiềm chế Trung Quốc, có thể trên cơ sở chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Do đó, mâu thuẫn Trung-Mỹ nhiều khả năng vẫn sẽ gia tăng.

Dự báo về triển vọng quan hệ Nga-Mỹ, chuyên gia Ivan Timofeev cho rằng, việc hai bên nhất trí gia hạn New START chưa thể tạo động lực rõ ràng cho việc cài đặt lại toàn diện quan hệ Nga-Mỹ, và cũng không dẫn đến một cuộc cách mạng nào đó trong mối quan hệ song phương.

Mỹ và Nga cũng sẽ chưa thể sớm tìm ra cách giải quyết các mâu thuẫn và bất đồng về hàng loạt vấn đề song phương, từ cuộc khủng hoảng Ukraine, vấn đề Trung Đông, cho đến vấn đề can thiệp nội bộ, tấn công mạng… bởi đây là những vấn đề riêng biệt. Ivan Timofeev cho rằng sau nhiệm kỳ của Donald Trump, giờ có lẽ là thời điểm để "lành mạnh hóa" mối quan hệ Nga-Mỹ.

Chính quyền Biden hiện tại có thể sẽ đưa ra những đánh giá tỉnh táo và cẩn trọng hơn so với thời của ông Trump liên quan đến các cáo buộc "thông đồng với Nga" và "tay sai của Putin".